Zoek eens de Poetin in jezelf!?
De huidige vigerende Russische ideologie grijpt terug op een giftige cocktail van imperiale en religieuze tradities. Russische geestelijke fanatici beschouwden Moskou reeds in de 16e eeuw als de bakermat van het Russische wereldrijk, als het Derde Rome, oftewel het laatste bastion van het ware christendom en orthodoxie. Deze oeroude-religieuze theorie voedt nog altijd breed het idee dat Rusland een spirituele roeping heeft tegenover het moreel vervallen en perfide Westen, als het eigentijdse Sodom en Gomorra. Tijdens het latere tsaristische absolutisme, werd de tsaar gezien als de door God gezalfde Heerser, die orde, religie en staat verenigde. Ook dat idee leeft ook nu nog sterk door in Poetins’ huidige quasi-sacrale rol als geestelijke Vader des Vaderlands. Nog weer later, tijdens het Sovjetimperium, hoewel officieel atheïstisch, werd de Sovjetunie een imperiale macht met een messianistisch zelfbeeld als Bevrijder van de Mensheid. De herinnering aan de overwinning tijdens de Grote Vaderlandse Oorlog (WOII) op nazi-Duitsland is welhaast mythisch. Rusland als de verdediger tegen het rabiate fascisme. Enfin, sinds 2000 betoont de Russisch-Orthodoxe Kerk onder de uiterst fundamentalistische patriarch Kirill zich nog steeds de sterkste pijler van Poetins’ ideologie. De Kerk legitimeert diens huidige misdadige regime als verdediger van traditionele waarden tegen ons zogenaamd moreel gecorrumpeerde Westen, dat wordt afgeschilderd als goddeloos, materialistisch en seksueel verdorven. Rusland claimt het laatste toevluchts-oord te zijn voor spiritualiteit, familie en gemeenschap. Er is sprake van een algehele sacralisering van Kerk en Staat: Patriarch Kirill spreekt over Poetin als een wonder van God. De Staat en Kerk zijn aldus zeer nauw verweven, absolute loyaliteit aan de Staat geldt als een religieuze plicht van burgers. Daaruit vloeit de continue heilige oorlog-retoriek voort: de oorlog in Oekraïne wordt gelegitimeerd als hoogst noodzakelijke imperiale oorlog tegen het Westen en als bescherming van het bij voorkeur onmetelijke rijk van het Heilige Rusland.
Tenslotte dien ik te vermelden: de ultranationalistische ideologie van het Eurasianisme van de hand van politicoloog Aleksandr Doegin (1962). U weet wel, wiens dochter vermoord werd dankzij een bomaanslag.
Viktor Kal*, - die ik hier en daar nu citeer, heeft een boek aan hem gewijd, met als titel: Poetins filosoof. Men noemt deze Poetinfluisteraar wel het brein van Poetin. Rusland is geen gewoon land, maar een godbetert onmetelijke beschaving die het Westen moet weerstaan. Het combineert als vanouds orthodoxie, Slavische cultuur met de missie om de wereld te beschermen tegen het westerse decadente liberalisme. De filosofie van goeroe Doegin speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het geopolitieke waanidee van een giga groot Russisch Imperium (Eurazië) dat niet alleen de vroegere Sovjet-Unie nog in omvang moet zien te overtreffen, maar dat ook aan de hegemonie van de moderne, liberale Westerse wereld (o.l.v. ‘Amerika’) definitief een einde moet maken. Met het oog daarop zou Doegin willen dat Poetin de totale oorlog uitroept. Zo wordt de vraag wel erg dringend in welke mate deze donkerbruine Ras-Poetin voor de ietwat saaie Poetin van maar wat opwindende betekenis is..? Intussen is Doegin niet alleen een oorlogshitser, maar ook een denker die een filosofie ontwikkeld heeft die zegt dat traditionele autoriteit in de plaats moet komen van individuele vrijheid en een autocratisch regime (de machtsstaat) in de plaats van de open samenleving (de democratische rechtsstaat). Het feodale conservatisme dat Doegin aldus propageert brengt Rusland in hogere sferen, die van het onvervalste fascisme en heeft ook nog eens ruimschoots die onvermijdelijke orthodox-religieuze dimensie.* Een analyse van de filosofie van Doegin geeft inzicht, niet alleen in deze hybride ideologie die heden in Rusland rondspookt, maar ook in de uiterst reactionaire manier van denken die inmiddels wereldwijd, ook in Nederland, massale aanhang heeft, en permanente opschudding veroorzaakt. Aldus Kal (1951).
Victor Kal was van 1994 tot 2022 hoofddocent wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam.
*Vergelijk dit maar eens met Hitler: Gott mit uns. Een slogan die werd gebruikt op de riemgespen van Duitse soldaten en die in nazi-Duitsland werd verbonden met de Hitlergroet en de slogan Heil Hitler. Samengevat: Rusland ziet zichzelf in de botsing tussen beschavingen als eeuwige bevrijder en slachtoffer tegelijk, spiritueel omsingeld door (woke!) vijanden.
Dit alles tezamen vormt voor de gemiddelde Rus de historische lens om hedendaagse Westerse vijanden (NAVO, EU, VS) te duiden.
Echter, hoe ver zou je komen als je het westerse gedachtegoed op insgelijks wijze zou analyseren, met de ontstellende feodale eeuwenlange uitbuiting sinds de Middeleeuwen, die, - Bijbels gestoeld, naadloos overging op de kolonisatie van tal van volkeren wereldwijd? Denk eens aan het kapitalistische imperium van de Hollanders in de Gouden Eeuw. Het systeem van aandeelhouders begon met de VOC.
Later fungeerde de fascistische Amerikaanse schrijfster Ayn Rand als gedachtemotor van het volstrekt fundamentalistische geloof in de heilsleer van het goddelijke cowboykapitalisme, immer vermengd met een snufje walgelijke christelijke geloofspoep, stoelend op eeuwenoude kannibalistische rituelen tijdens het Heilig Avondmaal, ‘..eet, drink, dit is mijn lichaam..’, en met de Joden als godsmoordenaars. Met Auschwitz als resultante van 2000 jaar antisemitisme. En nu hebben we dan tenslotte in USA de neofascistische evangelicals!
Kortom, net zo fris en fruitig als de Russische apekool! M.a.w., = gelijk, deze ‘beschavingen’!?
Met dit verschil, dat het Westen vanuit zijn volstrekt rigide geloofsleer omtrent kapitalisme, incl. het Gouden Kalf, - dat trouwens in Wall Street staat, vanuit haar o zo verheven liberale verwatenheid. meende op slinkse wijze het recht te hebben om de achtertuin van de Russen vol te pompen met zg. defensieve raketsystemen (o.a. bijvoorbeeld in Tsjechoslowakije).
Toen de Rus in de jaren ’60 hetzelfde deed op Cuba was de wereld te klein, nu vergoelijkt de westerse Beau Monde van ideologische columnisten en militaire deskundigen volstrekt eenzijdig de waanzinnige militaire territoriale agressie die het Westen jarenlang stiekem maximaal heeft ingezet om de Russen steeds meer ideologisch en daadwerkelijk klem te rijden in hun eigen achtertuin: Oost-Europa. Het staat diezelfde Westerse intellectuele elite weinig fraai zich zoveel beter te voelen als de Russen, als je ziet hoe bijvoorbeeld nog steeds de genocide op de Gazanen voortgaand gelegitimeerd wordt.
Onafhankelijk out-of-the-box denken wordt node gemist.
Conclusie: er is zo langzamerhand niemand te vinden die een diepgaand en langdurig gesprek tussen de strijdende partijen voorstaat, waarbij diezelfde partijen de kans krijgen om iets van henzelf te berde te brengen. EN te luisteren naar wat de o zo vijandige ander te zeggen heeft, i.p.v. deze uitzichtloze gewelddadige machtsstrijd uit te zitten, met alleen al aan Russische zijde 200.000 dode geslachtofferde jonge mannen.
Hoe lang nog, wellicht totdat onvermijdelijk een kernbom valt, irgendwo?
Geopolitieke realiteiten, oftewel ‘grenzen’ zijn fossiele bedenksels en die zitten tussen de oren. Daarover praten is de enige oplossing!
Pacifisme, nu, potdomme!
Rutger W. Weemhoff filosoof en publicist te Amsterdam
Reactie plaatsen
Reacties