Recensie van Persona non grata, door Rosemarijn Milo

Op basis van de intrigerende titel en de wetenschap dat dit boek ging over iemand die in de Tweede  Wereldoorlog een rol in het artsenverzet had gespeeld, heb ik Persona non grata van Rutger Willem Weemhoff willen lezen. Ik heb er geen spijt van gehad, wat een avontuur! 

De hoofdpersoon van het boek is een zekere Eduard Kommer, arts, waarbij Weemhoff zich voor het verhaal heeft laten inspireren door het leven van zijn schoonvader die ook arts was. Hoewel de schrijver meerdere malen in zijn boek stelt dat het een roman is, is het naar mijn smaak  een biografie, zij het in geromantiseerde vorm. Over smaak valt niet te twisten… 

In het geheel chronologisch vertelde verhaal valt heel wat te leren over het leven van Nederlanders  in Indonesië aan het begin van de twintigste eeuw, en over Indonesië zelf. Ter afwisseling van de  hier en daar wat droge verteltrant is er dan bij voorbeeld het vertrek van Dr. Kommer senior met  vrouw en zoontje Eduard naar Nederland, dat prachtig en met veel gevoel is beschreven. Als Eduard eenmaal medicijnen is gaan studeren wordt in het verhaal zijn gehoor en in het boek de lezer  getrakteerd op een heuse inleiding in de seksuologie.  

Het boek krijgt vleugels als de jonge arts Kommer in het begin van de Tweede Wereldoorlog  geconfronteerd wordt met de beperkende maatregelen die de Duitste bezetter aan de Nederlandse  artsen wil opleggen. De beschrijving van het artsenverzet is buitengewoon interessant en voor mij  als lezer helemaal nieuw. Ik zal daarin niet de enige zijn. De alleen al aan dit verzet gewijde  hoofdstukken maken het boek de moeite van het lezen meer dan waard. 

Als de inmiddels getrouwde Kommer tijdens die verzetswerkzaamheden een verpleegster ontmoet  die een belangrijke bijdrage aan dat werk kan doen, wordt Kommer smoorverliefd op haar, een  liefde die wederzijds blijkt te zijn. De schrijver slaagt erin deze onmogelijke liefde op  hartverscheurende wijze te verwoorden. Volgen interessante beschrijvingen in briefvorm van de  reizen naar Indonesië die Kommer als scheepsarts maakt. Een groot deel van het boek is verder  gewijd aan de vele verstoorde verhoudingen in Kommers leven die hem ongetwijfeld het  ongunstige ‘persona non grata’ van de titel hebben opgeleverd. De lezer zal denken ‘ten onrechte’,  want Kommer – alias de schoonvader van de schrijver – was een gedreven man met een groot  verantwoordelijkheidsgevoel maar ook een grote drang naar persoonlijke vrijheid. Hij zal zichzelf  wellicht vaak afgewezen gevoeld hebben. 

Dat ‘persona non grata’ inderdaad ten onrechte was, blijkt uit de mooie beschrijving van de  begrafenisplechtigheid na het overlijden van Dr. Kommer, waarmee het boek eindigt.